کد مطلب:304427 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:187
نیکی به پدر و مادر
و بِرَّ الْوالِدَیْنِ وِقایَةً مِنَ السَّخَطِ؛ و برای نگهبانی از خشم خداوند، نیكی به پدر و مادر را [قرار داد]. در آموزه های دینی ما، سپاسگزاری از كسی كه واسطه رسیدن نعمت به آدمی است، به طور اكید از سوی پیشوایان، سفارش شده است، در حدّی كه شكر و سپاسِ واسطه نعمت، شرط سپاسگزاری از خدای صاحبِ نعمت است. در روایتی از امام رضا(ع) آمده است:
مَنْ لَمْ یَشْكُرِ الْمُنْعِمَ مِنَ الْمَخْلُوقینَ لَمْ یَشْكُرِ اللَّهَ - عَزَّوَجَلَّ. [1] كسی كه شكر نعمت مخلوق رابه جای نیاورد، خداوند خالق و آفریدگار را سپاسگزاری نكرده است.
جهانی كه در آن زندگی می كنیم، جهان علّتها و سببهاست و برای پیدایش هر موجودی بر اساس حكمت الهی، مجزا و سبب خاصّی مقرّر گردیده است كه ناگزیر، از آن مجْرا و بدان وسیله، جامه تحقّق می پوشد و از نعمت هستی برخوردار می شود. امام صادق(ع) فرموده است:
اَبَی اللَّهُ اَنْ یُجْرِیَ الْاَشْیاءَ اِلّا بِاَسْبابِها. [2] خدای متعال، جز از مجاری و میسر سببها كاری را نجام نمی دهد.
از جمله نعمتهایی كه خدای متعال، بی دریغ و بی استحقاق و بی رَشوت و كریمانه در اختیار آدمی نهاده است، نعمت حیات و هستی و استعدادهای موجود در نهان اوست كه ادامه زندگی، وابسته به آنهاست؛ و روشن است كه نعمت هستی و استعداد را به وسیله پدر و مادر، كه در زنجیره علل، واسطه فیض اند، به ما عطا كرده است. و اگر آن دو نمی بودند، هرگز از هستی و لوازم آن، بهره ای نداشتیم. اساساً افراد، دیگران را برای خود می خواهند، و چون دیگران به مقامی برسند یا اینكه نعمتی را به دست آورند، بر آنها حسد می برند، جز پدر و مادر كه فرزندانشان را برای خاطر خودشان می خواهند و هرچه مال و مقامشان فزونی پیدا كند، خشنودتر می گردند. اگر زندگی كسی تباه گردد، ممكن است كسانی به زبان اظهار تأثّر كنند، یا دلشان اندكی مكدّر شود؛ ولی پرده های دل آنها برای او نمی لرزد و صحنه قلبشان طوفان نمی شود. تنها و تنها در این عالم، پدر و مادرمان هستند كه همواره دلْ مشغولی شان فرزندانشان است. هنگامی كه مردم در آرزوها و تخیّلات خویش غوطه ورند، این پدران و مادران اند كه در اندیشه آنها هستند؛ و ما از درك محبّت و عشق پدر و مادر به خویش عاجزیم، مگر اینكه خود، پدر و مادر شویم. پیامبران و اولیای خداوند، بیشترین سفارش را به فرزندان در حق پدر و مادر كرده اند. قرآن می فرماید:
وَقَضَی رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَاناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاَهُمَا فَلَا تَقُل لَهُمَا أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَهُمَا قَوْلاً كَرِیماً. وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّیَانِی صَغِیراً. [3] و پروردگار تو مقرّر كرد كه جز او را مپرستید و به پدر و مادر خود، احسان كنید. اگر یكی از آن دو یا هر دو، در كنار تو به سالخوردگی رسیدند، به آنها حتّی «اُف» مگو و به آنان پرخاش مكن و با آنها سخنی شایسته بگوی و از سرِ مهربانی، بال فروتنی بر آنان بگستر و بگو: پروردگارا! آن دو را رحمت كن، چنانكه مرا در خُردی پروردند.
از این روی، وظیفه مندیم كه حرمت آنان را پاس بداریم و شكر نعمت وجودشان را به جای آوریم؛ چرا كه كفران و ناسپاسی این نعمت بی بدیل، موجب تباهی در دنیا و سرای دیگر است. امام علی بن الحسین(ع) در نیایش با خداوند، درباره والدین خویش بدین سان نجوا كرده است:
خدایا! ایشان را در برابر پرورش من جزای نیكو دِه و در مقابل گرامی داشتنم، مأجور دار، و آنچه را كه در كُودكی ام منظور داشته اند، برایشان منظور فرمای. خدایا! هر آزار كه از من به ایشان رسیده یا هر مكروه كه از من به ایشان پیوسته، یا هر حقّی كه در مقام ایشان از طرف من تضییع شده، پس آن را وسیله ریختن از گناهان و بلندی درجات و فزونی حسنات ایشان، قرار ده. [4] .
مَنْ لَمْ یَشْكُرِ الْمُنْعِمَ مِنَ الْمَخْلُوقینَ لَمْ یَشْكُرِ اللَّهَ - عَزَّوَجَلَّ. [1] كسی كه شكر نعمت مخلوق رابه جای نیاورد، خداوند خالق و آفریدگار را سپاسگزاری نكرده است.
جهانی كه در آن زندگی می كنیم، جهان علّتها و سببهاست و برای پیدایش هر موجودی بر اساس حكمت الهی، مجزا و سبب خاصّی مقرّر گردیده است كه ناگزیر، از آن مجْرا و بدان وسیله، جامه تحقّق می پوشد و از نعمت هستی برخوردار می شود. امام صادق(ع) فرموده است:
اَبَی اللَّهُ اَنْ یُجْرِیَ الْاَشْیاءَ اِلّا بِاَسْبابِها. [2] خدای متعال، جز از مجاری و میسر سببها كاری را نجام نمی دهد.
از جمله نعمتهایی كه خدای متعال، بی دریغ و بی استحقاق و بی رَشوت و كریمانه در اختیار آدمی نهاده است، نعمت حیات و هستی و استعدادهای موجود در نهان اوست كه ادامه زندگی، وابسته به آنهاست؛ و روشن است كه نعمت هستی و استعداد را به وسیله پدر و مادر، كه در زنجیره علل، واسطه فیض اند، به ما عطا كرده است. و اگر آن دو نمی بودند، هرگز از هستی و لوازم آن، بهره ای نداشتیم. اساساً افراد، دیگران را برای خود می خواهند، و چون دیگران به مقامی برسند یا اینكه نعمتی را به دست آورند، بر آنها حسد می برند، جز پدر و مادر كه فرزندانشان را برای خاطر خودشان می خواهند و هرچه مال و مقامشان فزونی پیدا كند، خشنودتر می گردند. اگر زندگی كسی تباه گردد، ممكن است كسانی به زبان اظهار تأثّر كنند، یا دلشان اندكی مكدّر شود؛ ولی پرده های دل آنها برای او نمی لرزد و صحنه قلبشان طوفان نمی شود. تنها و تنها در این عالم، پدر و مادرمان هستند كه همواره دلْ مشغولی شان فرزندانشان است. هنگامی كه مردم در آرزوها و تخیّلات خویش غوطه ورند، این پدران و مادران اند كه در اندیشه آنها هستند؛ و ما از درك محبّت و عشق پدر و مادر به خویش عاجزیم، مگر اینكه خود، پدر و مادر شویم. پیامبران و اولیای خداوند، بیشترین سفارش را به فرزندان در حق پدر و مادر كرده اند. قرآن می فرماید:
وَقَضَی رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَاناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاَهُمَا فَلَا تَقُل لَهُمَا أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَهُمَا قَوْلاً كَرِیماً. وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّیَانِی صَغِیراً. [3] و پروردگار تو مقرّر كرد كه جز او را مپرستید و به پدر و مادر خود، احسان كنید. اگر یكی از آن دو یا هر دو، در كنار تو به سالخوردگی رسیدند، به آنها حتّی «اُف» مگو و به آنان پرخاش مكن و با آنها سخنی شایسته بگوی و از سرِ مهربانی، بال فروتنی بر آنان بگستر و بگو: پروردگارا! آن دو را رحمت كن، چنانكه مرا در خُردی پروردند.
از این روی، وظیفه مندیم كه حرمت آنان را پاس بداریم و شكر نعمت وجودشان را به جای آوریم؛ چرا كه كفران و ناسپاسی این نعمت بی بدیل، موجب تباهی در دنیا و سرای دیگر است. امام علی بن الحسین(ع) در نیایش با خداوند، درباره والدین خویش بدین سان نجوا كرده است:
خدایا! ایشان را در برابر پرورش من جزای نیكو دِه و در مقابل گرامی داشتنم، مأجور دار، و آنچه را كه در كُودكی ام منظور داشته اند، برایشان منظور فرمای. خدایا! هر آزار كه از من به ایشان رسیده یا هر مكروه كه از من به ایشان پیوسته، یا هر حقّی كه در مقام ایشان از طرف من تضییع شده، پس آن را وسیله ریختن از گناهان و بلندی درجات و فزونی حسنات ایشان، قرار ده. [4] .
[1] ميزان الحكمة، ج 5، ص 153.
[2] بحارالأنوار، ج 2، ص 90.
[3] سوره اسراء، آيه 24-23.
[4] دعاي بيست و چهارم صحيفه سجاديه، ترجمه: صدر بلاغي.